1۔لبزانک ءِ نیمگا کدی ءُ چون اتکگ ئے ؟
پسو: بائد اِنت منءَ ہچ جُست کنگ مہ بوتیں۔ بلئے توئے شرف شاد، منءَ پہ ناں کنگءَ دل نہ بئے۔ خیر، من پہک یک رمسے وَ گوٛشت نہ کناں، بلئے منءَ اینچو یات اِنت کہ منی اولی دَر نصابی کتاب کہ من ونت، آمنظور بسمل ءِ ’’آپ رَنگ‘‘ اَت۔ کتاب ہم نوک چھاپ اَت، یک ءُ دو ہفتگ ئِے بوت۔ آ منی اولی لبزانکی کتاب اَت کہ من وت گپت ءُ ونت۔ من شر شر وانگ نہ زانت، سرپد بوئگ وَ دوریں گپے، پدا من قاضی ءِ’’ شاگ ما سبزیں ساوڑ‘‘ءَ ونت۔ بس قاضی ءِ کتابءَ رَند گڑا منءَ لبزانکءِ وانگءِ شوق بوت۔ چونائیءَ سنگانی سر تربت ءَ لبزانکی مردم خاص شاعر سک باز اَت، پارک ہوٹل تربتءِ سازءُ زیملی دیوان ءُ مشاعرہانی گوش دارگءَ من مدام شتگاں۔ ہما وہداں منی دلءَ 2008 اَت کہ منءَ ہما سنگانی سرءِ جنکوئےءَ گوں عشق بوت، یا ہرچیزے کہ تو گُشئے، ءُ دیر نہ گوٛست کہ ما دوئیں ہمروچ یک دومیءِ دیدار ءُ گوں یک دومیءَ دیوان کرت۔ آئیءَ شعرءُ شاعریءِ شوق ہست اَت۔ من پرائی احمد فراز، فیض احمد فیض،ءُ ساغر صدیقی ءِ کتاب بُرت اَنت۔ ہمے وہداں من وت ہم اردوءَ پرآئی شعر نبشتہ کرت۔ ہما زلف ءُ لُنٹ والا شعر۔ ہمے سہتاں من وت ہم چہ ہمائی برکتءَ کتاب وانان کرت۔ وہدے من ‘ ن۔ م۔ راشد’ ونت، گڑا منی لبزانکءِ حُب پدا نہ اوشتات، ءُ داں روچء مروچی برجاہ اِنت۔
2۔اولی ساچشت کجام تاک ءَ چھاپ بوتگ ءُ لبزانک ءِ کجام تہر ءَ بوتگ؟
پسو: اولی ساچشت آزمانکے بوتگ کہ منیر مومنءِ تاکبند ”گدار”ءَ چھاپ بوتگ۔
3۔لبزانک ءِ پڑ ءَ تئی رہشونی کئے ءَ کتگ ؟
پسو: ہما کہ من گوٛشت کہ من اردوءَ شاعری کرتگ۔ وہدے من شالءَ شتاں پہ وانگءَ، اگست 2008 ءَ، گڑا منی کالج ءِ اردوءِ پروفیسر ، صدف چنگیزیءَ را من وتی شعر پیش داشتگ اَت اَنت، آئیءَ اصلاح کرتگ ءُ داتگ۔ بلئے من زُوت شعرءِ گوٛشگ یل کرت، بزاں کساس سالے ءُ کپے، پدا من قِصّہ نبشتہ کرت۔ بازیں قِصّہ من نبشتہ کرتگ، دِرتگ ءُ دور داتگ۔ آ زمانگءَ من اردوءَ منٹو ونتگ ءُ ہما دابءَ نبشتہ کرتگ۔ پدا من ڈاکٹر حنیفءِ گدار کہ ونت گڑا من بلوچیءَ ہم کم کم نبشتہءِ جہد کرت۔ من اردوءِ وتی یک آزمانکے وتی یونیورسٹیءِ لیکچرار دانیال طریرءَ را پیش داشت، ءُ بلوچیءِ یک آزمانکے اے۔ آر۔ دادءَ را پیش داشت۔ منءَ انگتہ ہوش اِنت کہ داد صاحب ءَ گوٛشت، ایشیءَ بِہ دِر ءُ دور دئے۔ من کہ چہ دادءِ کمرہ ءَدر آتکاں ، من آ قِصّہ، یا ہرچیزے کہ اَت، کروڑ ٹکر کرت ءُ دور دات۔ پدا من نبشتہ وَ کرت، بلئے نہ کَسءَ را پیش داشت، نہ چھاپ کہ کرت۔
4۔لبزانک ءِ کجام تہر ترا دوستر بیت ؟
پسو: پہ وانگءَ منءَ شاعری، تنقید، ءُ فکشن دوست بیت۔ بلئے نبشتہ کنگءَ تہنا فکشن، خاص آزمانک۔
5۔بلوچی ءِ کجام شاعر ترا دوستر بیت ؟
پسو: اے پہ من گرٛانیں جُستے۔ من یک نامے بائد اِنت کہ مہ گر اں، بلئے منءَ عطاء، منیر، قاضی ءُ قاسم فراز سک دوست بنت۔ پدا امبر سمین ءُآصف شفیق ہم دوست بنت۔ بلئے لاچاریءَ کہ یک نامے بہ گراں گڑا آ مبارک قاضی اِنت کہ منءَ دوستر بیت، بلّ کہ من گوٛشاں من منیر مومنءَ چہ قاضیءَ مستریں شاعرے سرپد باں۔ اے دل دوست ءُ شہر دوستءِ وڑیں گپے۔
6۔بلوچی ءِ کجام ردانک یا فکشن نویس ترا دوست تر بیت ؟
پسو: برے برے منءَ کَس دوست نہ بیت، ءُ برے برے منءَ داد صاحب، منیر بادینی، ڈاکٹر حنیف ءُ منیر مومن ءُ ناگمان دوست بنت۔دگہ سئے نوکیں نبشتہ کار وَ منی سکیں برات گونگیں سنگت اَنت، منءَ سک دوست بنت ، آیانی تہءَ مجیب آزاد، مزار جبران ءُ شہزاد عبید سک وش نبشتہ کن اَنت۔
7۔ڈنی کجام قلم کار ءُ شاعر ترا دوست تر بنت ؟
پسو: دوستوفسکی، کافکا،سباتو، سارتر، کامو، صادق ہدایت ، گارشیا ماکیز، بورخیس،ساراماگو، میلان کنڈیرا، موراکامی، سلویا پلاتہ، جارج آرول، اورحان پامک، ایشی گرو، ءُ انتظار حسین، قرۃ العین حیدر، انور سجاد، اطہر بیگ، منءَ فکشنءِ تہءَ دوست بنت، شاعریءِ تہءَ میر تقی میر، غالب، ءُ ن۔م۔ راشد۔ جان کیٹس، والٹ وائٹمین، ٹی ایس ایلیٹ ءُ نزار قبانی، چارلس بودلئیر ءُ رانبوں۔ ڈنی من ہمایاں گوٛشاں کہ چہ بلوچیءَ ڈنّ اَنت۔
8 ۔ اے وہد ءَ کجام کتاب ءَ وانگ ءَ ئے ؟
پسو: منی اے عجبیں عادتے کہ من یکیں وہداں باز کتاب پچ کناں، چیزے سرجم بیت ءُ چیزے نہ بیت۔ اے وہداں من گارشیا ماکیزءِ نوکیں ناولUntil Augustءَ وانگءَ اوں، نیمءَ گیش ونتگ۔ غنسان کنفانیءِ گدارے ہم وانگءَ اوں۔ The handmaid’s tale، ءُ The Teleportation Accident ءَ وانگءَ اوں۔’ سعید کی پُراسرار زندگی’ ہم منی دیمءَ پَچ اِنت۔
9۔یک انچیں کتابے ءِ نام ءَ گوٛشت کنئے کہ تو باز رند ءَ ونتگ ءُ انگت آئی ءَ وانگ لوٹ ئے ؟
پسو: یک کتابےءِ نام وَ گرگ نہ بیت کہ شریں کتاب بےکساس اَنت ءُ من بازیں کتاب یک رندےءَ چہ گیش ونتگ۔ من فلم ءُ سوت ہم ہمے وڑءَ گوش داراں بزاں یک برےءَ چہ گیش۔ کتابانی تہءَ من گارشیا ءِ One hundred years of solitude دو رندءَ ونتگ، سباتو ءِ the tunnel ، نجیب محفوظ ءِ Adrift on the Nile ، ساراماگوءِ Blindness ءُ Death with interruptions, ، صادق ہدایت ءِ بوف کور،دوستوفسکی ءِ Notes from underground، ءُ کنڈیرا Unbearable lightness of being دو رندءَ ونتگ ءُ بسما عبدالعزیز ءِ گِدار The Queue ہم من دو رَندءَ ونتگ، ایشی لہتیں تاک من بلوچیءَ رِجانک ہم کرتگ، امیت اِنت سرجم ئِے کناں۔ دگہ دو انچیں کتاب ہست، کہ من آیاں 3،3 رندءَ وانگءِ جہد کرتگ، بزاں انگت من سرجمءَ ونت نہ کرتگ، برے نیمءَ آتکگاں ءُ برے چارِکے ونتگ ءُ یلہ داتگ، آ کتاباں یکے ٹالسٹائی ءِ War and Peace اِنت ، دومی دوستوفسکی ءِ برادز کرامازوف اِنت۔ منی وش بختی بیت اگاں من ہمے کتاباں زوتاں سرجمءَ بہ واناں۔
10۔تو چیا نبشتہ کنئے ؟
پسو: من انگت وت نزانی من چیا نبشتہ کناں۔ من اسلءَ باز نبشتہ نہ کناں، برے برے انچیں خیالے کئیت کہ منءَ پہ نبشتہ کنگءَ لاچار کنت۔ اصلءَ من مدام دگہ نبشتہ کارانی قِصّہ کہ ونتگاں، آیاں ہمے گپ جتگ کہ آ وتی واباں نبشتہ کن اَنت۔ اے گپءَ منءَ باز پریشاں کرتگ چیا کہ من یا وَ واب نہ گِنداں یا من ءَ وتی واب ہوش نہ کن اَنت۔ پہ درور من اگاں ذہنءَ زور بہ دیاں گڑا منی دلءَ 5،6 سال بیت کہ من ہچ واب نہ دیستگ، یا بلکیں دیستگ ءُ منءَ ہوش نہ کنت۔ پدا منءَ وہدے قِصّہے مجگ ءَ کئیت منءَ ہمے گمان بیت، کہ اگاں من واب بہ دیستیں یا منی واب منءَ یات بوتیں اَنت، گڑا بائد اِنت آ اے وڑیں واب بوت اَنت۔ اے حسابءَ اگاں من بہ گوٛشاں کہ دگہ نبشتہ کار وتی واباں نبشتہ کن اَنت، ءُ من پہ وت واب جوڑ کناں۔ ہو اے بدبختی ئے۔
11- وانگ ءُ نویسگ ءَ گچینی وہدے ہست ، یا ہر دے کہ وہد بہ رسیت؟
پسو: گیشتر وَ ہمیش بیت کہ وہد بہ رَسیت۔ من بازیں چیز کہ نبشتہ کرتگ، من انچیں جاہاں بوتگاں، کہ نبشتہ کنگءِ وڑ نہ بوتگ، گڑا من موبائل ءِ تہءَ خاکہ جوڑ کرتگ ءُ دگہ وختےءَ نبشتہ کرتگ۔ بلئے گیشتر من شپءَ نبشتہءَ کناں، شپءِ نیمءَ ، وہدے ہرکس واب اِنت۔
12۔کدی ترا اے حیال اتکگ کہ تو پلانی ءِ پیم ءَ نبشتہ بہ کُتیں ؟
پسو: بلوچیں نبشتہ کارانی تہءَ ناں، بلئے دوستوفسکی، موراکامی ءُ بورخیس ءِ وڑا نبشتہ کنگ ءِ جہد ہم گوں من نہ بیت، درٛیگتیں بوتیں۔
13۔اگاں نبشتہ کار ءُ شاعرے مہ بوتین ئے ،چی ئے بوتگ اِت ئے ؟
پسو: من انگت ناں شاعرے آں، ناں الکاپیں نبشتہ کارے آں، دیمترءَ نزاناں، البت اگاں من نبشتہ مہ کرتیں ہم ہمے وڑءَ زوال اِتاں چوش کہ انوں۔ منی دلءَ وت زوالی ہم بلائیں ازمے، ہما وت زوالی کہ پدا تو پر آئی بژنیگ مہ بئے۔ قولء جون ئیگءَ
میں بھی بہت عجیب ہوں، اتنا عجیب ہوں کہ بس
خود کو تباہ کرلیا اور ملال بھی نہیں
14۔لبزانک ءَ ابید ترا کجام رنگیں کتاب ءِ وانگ وش بیت؟
پسو: من فلسفہ ءُ نفسیات، سائنس، تاریخ، ءُ سرگوٛستءِ وانگءَ دلگوش کناں۔
15۔شر نبیسگ ءِ ہاترا چی کنگ لوٹیت ؟
پسو: باز سک باز وانگ لوٹیت، اصلیں یا راستیں زندہ ءَ نزیک بوئگ لوٹیت، بزاں زمین زاد، دہکان، پوریاگر، لَس مہلوکءَ گوں نزّیکی الّمی اِنت۔ ہمے وڑءَ ابرمءِ نیمگءَ دلگوش کنگ ہم سک لازم اِنت۔ دانکہ انسانے حیران نہ بیت، آ شر نبشتہ کرت نہ کنت۔
16 ۔ تو نبشتہ وَ بلوچی ءَ کنئے ، بلئے وانگ کجام زبان ءَ وش تر بیت؟
پسو: من بلوچی ءُ اردو ہرودو زباناں نبشتہ کناں۔ وانگ منءَ ہرسئے زبانءَ یک وڑ وش بیت۔ بزاں بلوچی ءُ اردو ءَ ابید، انگریزی ہم واناں۔ البت من گیشتر کتاب اردوءَ ونتگ، اگاں منءَ شر ہوش کنت۔
17 ۔ بلوچی لبزانک ءِ ہستیں جاورحال ءَ تو دلجم ئے ؟
پسو: لبزانکءِ جاورحالاں من دلجماں بلئے لبزانکی مردمانی جاورحالان دلجم نہ اوں۔ اگاں اے یک وڑءَ لبزانکءِ جاورحال گوٛشگ بہ بنت۔ بزاں بلوچ نبشتہ کاراںو تی تُرم خانی یلہ کنگی اِنت۔ ہرکس گوٛشیت داں من نہ کشتگ ، ہلار نہ اِنت۔ مارا سرپد بوئگی اِنت کہ ہرکسی وتی راہے، کس دومیءَ چہ لبزانکءَ درکنگءِ فتویٰ مہ دنت۔ اگاں کَسے دری مثالے دنت کہ فلاں ءُ فلاں ضد بوتگ اَنت گڑا ما چیا مہ باں، اے منی دلءَ زہگی کارے۔ اگاں سارتر ءُ کامو ءِ راہ جتا بوتگ گڑا مارا یک برے سارتر ءُ کامو جوڑ بوئگی اِنت، یکے میٹرکءَ وانگءَ اِنت، آ گوٛشیت کہ من فلاں مردمءَ نہ منّاں کہ 30 سال اِنت گوں لبزانکءَ ہمگرٛنچ اِنت، اے گپ انگت پہمءَ کئیت، بلئے ہمے مردم کہ 30 سال اِنت گوں لبزانکءَ بندوک اِنت، ہمے کہ نندیت، ءُ میٹرک والائےءَ ایر جنت ، اے عجبیں کارے۔
18 ۔ تئی دل ءَ بلوچی ءِ کجام پِڑ ءَ دُرٛستاں گیشتر کار کنگ لوٹیت؟
پسو: شرگداری ءُ پٹ ءُ پولی کار باز المی اَنت۔ قِصّہ ءُ شاعری بیت کہ بیت۔
19 ۔ تو اے وہد ءَ نویسگ ءِ چے کار کنگ ءَ ئے ؟
پسو: من دگرانی کتابءَ ایڈٹ کنگءَ اوں۔ بزاں منشی گری کنگءَ اوں۔ ہاہاہا۔
20 ۔ بلوچی ءِ یک نبشتہ کارے ءِ بستار ءَ ، ہمنچو وہد تو لبزانکی کاراں دیگ ءَ ئے ، تو ایشی ءَ دلجم ئے ؟
پسو: نہ، من دلجم نہ اوں۔ مروچاں منی وانگ ءُ نبشتہ کنگ ہم کم بوان اِنت۔ البت من انچو دلجماں کہ من ہچ وڑءَ چہ لبزانکءَ نہ سداں، زمانگءِ جنجال منی گاماں سُست کرت کن انت، بلئے داشت نہ کن انت ، امیت وَ ہمیش اِنت۔