تہاری ءَ مانشانتگ ات ، آئی ءَ وتی لبڑّی ئیں چمپل پاد ءَ کُت اَنت ، نماز ءِ چادر سر ءَ کُت ءُ گوں وتی دہ سالی جَنِلّوکءَ چہ لوگ ءَ دراَتک۔ آئی ءِ لوگ واجہ گوٛستگیں سال ءَ بے حال ءُ توار ءَ چہ لوگ ءَ در اتکگ ءُ شُتگ ات ، اَنگت ہما اِنت کہ واتر نہ بوتگ ات ،آئی ءِ ہچ حال ءُ نشانے ہم نیست اَت، آئی ءَ نہ زانت کہ منی لوگ واجہ کجا شُت ءُ گار بوت۔ اولسر ءَ پہ آئی ءِ شوہاز ءَ باز جُست ءُ پُرس ئِے کُت۔مَرد ءِ سیاد ءُ وارثانی گوٛرا شُت آئی ءَ پدا گشت ، جُست ءُ پُرس ئِے کت۔ بلئے ہچ حال ءُ نشانے نیست اَت۔ مدتے ءَ پد آئی ءَ گوں ہمے جاوراں بزاں تہنائیءَ عادت کُت ، رَند ءَ لاچار بوت کہ بہ رؤت کار ءُ روزگارے بہ کنت۔ ہر کارے کہ آئی ءِ وس ءُ واک ءَ ات۔ آئی ءَ کُت اَنت۔کنیزی ، نوکری ، گُد شودگ ءُ برے برے وتی ہمساہگانی لوگ ءَ آئیءَ بیگاری ہم کَشّیتگ اَت۔
آئی ءِ جَنِلّوک ءَ مدتے بوتگ ات کہ پہ یک پِرگا رے (COMPASS) نیمون کتگ ات ، کہ ہر وڑے بوتگ من ءَ پِرگارے بہ زُور ءُ بدئے۔ مات ءَ نہ زانتگ ات کہ آچہ کار ءَ کَیت ، بلئے ہمے سرپد اَت کہ بازار ءِ دکّاناں الّما دست کپیت۔ ہمے دُکّان ءَ کہ پِرگار ہست اَت ۔اِے دکّان واہُند شرّیں مردکائے نہ ات ، پمشکہ آئی ءَ را اِے دکان ءِ واہُند بہہ دوست نہ بوتگ ات، آئی ءِ سر ءَ سَکّ بَدئِے اَتکگ ات، ہر وہد کہ آئی ءِ چمّ ماں ہمے دکان ءِ واہند ءَ کپتگ اِت اَنت۔ آئی ءِ دل ءَ گوٛشتگ ات کہ آئیءِ گُٹّ ءَ بہ گر ءُ بہ دار، پدا چہ اِے دکان ءَ اَبید دگہ دکان ہم نیست اَت کہ وانگی اَسباب ءُ سامان بہا بہ کنت۔
آ اَنگت ہما یکیں حساب ءَ راہ ءَ روان اَت ؛یک دیوالے ءِ کش ءَ چہ تُرٛند تُرٛند ءَ گام جنان اَت ءُ دیم پہ بازار ءَ جُنزان اَت ، آئی ءَ گوں یک دستے ءَ وتی جَنِلّوک ءِ دست گپتگ ات ءُ گوں دگہ دستے ءَ وتی چادر ءِ بُش ئِے داشتگ ات۔یک سَدی تومُنے ہم آئی ءِ پَنجوانی تہا ات ءُ آئیءَ مُہر مُہر ءَ داشتگ ات۔
اَنگت دمک ءِ آسر ءَ سر نہ بوتگ ات کہ ہیداں آئی ءِ سرجمیں بالاد چو ہور ءِ وڑا میسّینتگ ات ؛ چہ ہِید ءُ گرمی ءَ اَبیدآ ہوشام ءَ ہم سک تکانسر کتگ ات ، مدتے بوئگ ءَ ات کہ ہلاہوشی آئی ءِ رگ ءُ بَنداں چول جنان اَت ، آئی ءَ بے کساس سردیں آپ وارت بلئے آئی ءِ ہوشام اَنگت یکیں وڑا برجا اَت ، آئیءَ وت ہم نہ زانت کہ من پرچا اے وڑا آں۔
آئی ءَ گمان کُت کہ بلکیں گرمی ءِ سَوَب اِنت من چو ہلاہوشی آں ، پدا حاص کہ مرچی سک گرم اَت ، روچ ہم ایر شُتگ ات ،بلئے گرمی اَنگت ہما یکیں حساب ءَ میتگءِ دمکاں چول جنان اَت ، ہیداں آئی ءِ کرپاسی ئیں جامگ گوں جان ءَ لچینتگ ات۔ اِے جامگ آئی ءَ را باز دوست بوتگ ات ، بلئے نوں کوٛہن اَت ءُ ریزیتگ اَت۔ اگاں گوں کسانکیں دارے ءَ یا سنگے ءَ بہ اڑ اِتیں ہما دمان ءَ آئیءَ چاک وارتگ ات ،بلئے اَنگت ہم آئی ءَ یلہ نہ داتگ ات ءُ مدام آئی ءِ گوٛرءَ ات۔
نوں آئیءَ دمک آسر کُتگ ات ءُ دگہ شہ دگے ءَ سر کپت کہ اِے شہ دگ داں بازار ءَ شُتگ ات ءُ سر بوتگ ات ، اِے تَل ءُ توکاں گوں بازیں مردمے ءَ دُچار کپت کہ گرمی ءِ آماچ ات اَنت، گرمی چو آس ءِ وڑ ا آئی ءِ رگ ءُ بنداں ءَ اِیررچان اَت ، آئی ءِ دیم ءَ سچگ ءَ اتءُ ہِید چہ آئی ءِ گوناپ ءَ پِٹگ ءَ ات اَنت ءُ گوٛرجیگ ءَ رِچان ات اَنت وہدے کہ آئیءَ چہ دُور دُور ءَ بازار دیست ، کمّے اوشتات ءُ دم ئِے بالاکُت ءُ پد ا جُنزان بوت۔آئی ءَ شہ دگ یلہ دات ءُ دگہ کشکے ءَ روان بوت کہ زوت تر چہ شہ دگ ءَ شُتگ ات ءُ بازار ءَ سر بوتگ اَت ، بلئے اِے کشک ڈامبری ئیں کشکے نہ ات۔ گِل ءُ حاک اَت ۔ اِے گِل ءُ حاکاں بُک دیان اَت ءُ دیم ءَ روان اَت، نوں آئی ءَ وتی تیزیں گام کمّے کُنٹ کتگ اِت اَنت دانکہ حاک ءُ دَنز آئی ءِ گُداں مہ لِچّ اَنت ، پمشکہ چہ پیسریگ ءَ کمّے نرم تِر روان بوت ، چرپیں ہِیداں آئی ءِ سرجمیں بالاد میچّل کتگ اَت ءُ جامگ ئِے بدن ءَ لچینتگ ات ، نوں آئی ءِ گویاک ہم بند اَت ، بَس لُنٹ ئِے سُرگ ءَ ات اَنت ، توار ئِے در نیاتک ، باریں گوں وت چی ہلوت کنان اَت؟ ،بلئے نوں آ پیش ءَ چہ پیش وتی لوگ واجہءَ مارگ ءَ ات،نوں آ ہوسءِ مارشتاں گوٛر جتگ اَت ،مَستی ءِ شِکار اَت آئی ءَ را اِے وہد ءَ وتی لوگ واجہ ءِ سک باز حاجت ہست ات، بلئے نوں چہ آئی ءَ چَٹ ءَ دل یکیم اَت ، دلجم اَت کہ واتر نہ کنت، آئیءَ وت ہم نہ زانت کہ من اَناگہ پرچا چو ہوّسی بوتاں، چہ وتی اِے جاور ءِ سر ءَ سک بدئِے اَتک ءُ میاریگ بوتگ اَت۔ اَناگہ آئیءَ وتی دیم ترّینت ءُ گوں دوئیں دستاں چُپتی مُشتے وتی جَنِلّوک ءِ سر ءَ ءُ جاک ءَ لگّ اتءُ گوٛشت ئِے : ’’ اِے رَندی تو ہرچ زہر ءُ مارے لوٹئے من ترا گِراں دیاں ، چاراں تو چہ من دزکش بئے یاناں ‘‘
بیچارگیں جَنِلّوک ءَ ترٛکگ ہم نہ کُت ، بس کمّے مُج ات ءُ روح ئِے تہار کُت ءُ پد ا آئی ءِ رندءَ روان بوت۔ یکبرے جنین ءِ مجگاں اَتک کہ من ایشی ءَ یلہ کناں ءُ تیز تیز ءَ وتی راہ ءَ گِراں رواں ، بلئے زُوت پشومان بوت ءُ اوشتات ، وتی جَنِلّوک ءَ تسلّہ دیگ ءَ لگّ ات ءُ دست ءَ آئیءِ سر ءَ سَماران اَت۔
آئی ءِ دپ ہامگ ہامگ اَت ، نُکّ ئِے حُشکءُ کلنڈ اَت ، دکانے ءِ دیم ءَ اوشتات اَنت ، دکانءِ واہند یک جَوانیں بچکّے اَت، چہ آئی ءَ آپ ئِے لوٹ ات، آئی ءِ آپ ءِ نَل آئی ءِ دیم ءَ درٛاج کُت ، جنین ءَ نَل زُرت ءُ دپ ءَ کُت ءُ شر وتی لاپ پُر کُت گوں گرمیں آپاں ۔ رند ءَ آئیءَ وتی دست ءُ دیم شُشت اَنت ءُ گوٛرجیگ ئِے ہم تَرّکُت ۔نوں آئی ءِ بدن کمے ساکم بوت۔ بلئے آئی ءِ ہوّس ءِ آس انگت روک اَت ءُ آئی ءِ باطن ءَ سوچگ ءَ ات۔دکاندار گوں معنا داریں نگاہے ءَ آئی ءَ را چارگ ءَ ات ، جنین چہ ہمے چارگ ءَ کمے شُہرت بوت ءُ پہ ناز ءُ اَدا آپ ءِ نَل بَچک ءِ نیمگا درٛاج ئِے کُت ءُ آئی ءِ منت ئِے گِپت اَنت۔
وہدے کہ آئیءَ بانگ ءِ آواز اِش کُت۔ کمے گام ئِے تُرٛندتر کشّان کُت اَنت داں زُوت تر بہ رسیت ۔ وہدے کہ آئیءَ دَرمان بَہا کَنوکیں دکان دیست اَنت گُڑا کمّے مہتل بوت ، آئی ءَ لوٹ ات کہ بہ رؤت کمّے ہاکشیر بہ گِریت پرچا کہ ہاکشیر پہ ہلاہوشی ءَ مہ رَسان اَت، گڑا تِچک ءَ شُت دَرمان بَہا کَنوکیں دکان ءَ ، دکان واہُند ٹیبل ءِ دیم ءَ نشتگ ات ءُ آئیءِ سر جہل ءَ ات ، یک درٛاجیں تبزی ئے آئی ءِ دست ءَ ات ءُ زِگر کنگ ءَ ات۔ انگت جنین ءَ ہچ نہ گوٛشتگ ات کہ دکاندار ءَ وتی سر چِست ءُ گوٛشت ’’ انوں مگرب اِنت ، نئیکہ من اِے وہدءَ وام دیاں ءُ نئیکہ سودا کناں ! انوں برو نماز ءَ پد بیا ! ‘‘ جنین بے توار ءَ چہ آ دکان ءَ دراَتک۔ آ دلجم اَت کہ بازار ءَ تہا دگہ باز دَرمان بہا کنوکیں دکان ہست اِنتءُ د ُرٛستانی گوٛرا ہم ہاکشیر ہم ہست۔
دیمترا آئیءَ دگہ دکانے دیست؛ شُت آئی ءِ نزّیک ءَ ، مزنیں دکانے اَت ، گونی چہ بِزار ءُ ہاکشیر ءُ دگہ سامان ءَ پُرّ ات اَنت ءُ دکان ءِ دپ ءَ ایر ات اَنت ،ءُ دکان ءَ دگہ ورگی سامان ہم ہست اَت۔ وہدے کہ آ دکان ءِ تہا پُترت ، گوٛاتو ءِ سارتیں گوٛات ءَ آئی ءِ ہوش کمّے برجاہ کُت ، دو سئے لہڑیں اُپّارے کَشّ ات ، دکاندار ظاہر نہ ات ، بلئے آئی ءِ آواز پیداک اَت کہ نماز وانگ ءَ ات۔
دکاندار ءَ وتی نماز ہلاس کُت ، بلئے اَنگت ہمودا دَزّگٹّ اَت ، آ وتی نمازءِ گُڈّی دُعایاوانگءَ ات ، بازیں وہدے نہ گوٛست کہ پاد اَتک ءُ وتی چمپل ئِے پاد ءَ کُت اَنت ۔ آ اَنگت وتی ٹیبل ءِ دیم ءَ نہ رَستگ ات کہ جنین ءَ گوٛشت ’’واجہ حاجی! دلسیاہی ءِ کَش من ءَ دہ تومُن ءِ ہاکشیر بدئے ۔‘‘
دکاندار ءَ گوٛشت ’’ من ترا سَد گرام دیاں، بیست تومُن بنت ، اِے وڑا حساب تِچک تر بیت ؟ ‘‘
’’ اِناّں واجہ حاجی !من ءَ دہ تومُن ئِے بدئے من ءَ بَس اَنت ‘‘
دکاندار ءَ نُرنڈگے جت ءُ گوں ہاکشیراں دلگوش بوت۔
جنین ءِ چمّ ماں فریج ءَ کپت اَنت کہ وڑ وڑیں پپسی ءُ جوس ءَ پُر اَت۔ دلوارگ بوت ءُ آئیءِ دپ آپ دَیگ ءَ لگّ ات ، دو سئے بر ءَ وتی لِبزئِے ایر بُرت اَنت ءُ اِرادہ ئِے کُت کہ واتر بوئگ ءِ وہد ءَ لازُم یکے بہ گِرٛیت۔ہمے وہد ءَ آئی ءِ جَنِلّوک ءَ وتی مات ءِ چادر ءِ بُش گپت ءُ فریج ءِ نیمگ ءَ دست ٹال کُت، جَنِلّوک ہم چووتی مات ءِ وڑا تُنّگ اَت۔مات ءِ دل کمّے پہ وتی چُکّءَ مہربان بوت ، پرچا کہ دمانے ءَ پیش آئی ءَ جَتگ اَت ، گُڑا آئی ءَ لوٹ ات کہ یکےّ بہ زُوریت ، آئی ءَ زانتگ ات کہ پرگار ءِقیمت پنجاہ تومُن اِنت ، پرچا کہ آہانی ہمساہگاں پہ وتی چُکّاں گپتگ ات۔ آ ہم جوٛانیں پرگار ، دہ تومُنءِ ہاکشیر آئیءَ زُرتگ ات ، پپسی ءِ قیمت ہم بیست تومُن اَت۔برے برے آئی ءَ محمد تقی دکان ءَ زُرتگ ات ، اِے حساب ءَ اِے سَدیں تومُن پورا بوتگ ات اَنت۔
دکاندار ءَ ہاکشیر آئی ءِ نیمگ ءَ درٛاج کُت اَنت ، آ ہمے زَرّ ءُ چیزانی بابت ءَ جیڑگ ءَ ات کہ گوں دکاندار ءِ توار ءَ (بیا بہ زور وتی ہاکشیراں) پدٛرہ اِت ءُ اِشتاپ اِشتاپ ءَ چہ آئی ءِ دست ءَ گپت اَنت ءُ سَدی تومُن آئی ءِ نیمگا درٛاج ئِے کُت ،ءُ چہ وتی پَشت کپتگیں زرّانی زیرگءَ پیسر گوٛشت ئِے: ’’ حاجی دلسیاہی ءِ کَش یک زَردیں پپسی ئے ہم بدئے گوں ‘‘ چہ دکاندار ءَ فریج ءَ یک پپسی ءِ کَشّ ات ءُ دات ، جنین ءَ چہ دکاندار ءَ لوٹ ات کہ من ءَ دمانے اجازت بدئے ۔کُرشی ءِ سر ءَ بہ ننداں ، دُکاندار ءَ وتی سر پہ رَضا ءِ ہاترا چنڈینت۔
آئی ءَ نیمے پپسی یکیں گُٹّ ءَ تِنگ اِت ، پپسی ءِ سارتی آئی ءِ رگ ءُ بندانی تہا پُترت ءُ آئی ءِ دل ءُ جگر سارت بوت اَنت۔جَنِلّوک وتی مات ءِ دپ ءَ چارگ ءَ اِت ءُ وتی دپ ءَ چاپینگ ءَ ات۔ آ نوک ترٛانگ ءَ کپتگ ات کہ من ءَ چُکے ہم گوں آ ہم تُنّگیں ، من آئی ءَ را نہ داتگ ، گُڑاآئیءَ شیشگ ءِ بُن ءِ منتگیں پپسی وتی چُکّءَ دات اَنت۔جَنِلوکءَ ہم یکیں گُلاٹ ءَ پپسی تِنگّ ات اَنت۔
چہ اودا دراَتک اَنت ءُ تچک ءَ شُت اَنت ہما’’ پِرگار‘‘ بَہاکَنوکیں دکان ءَ ، وتی جَنِکّ ءَ گوٛشت ئِے تو ڈنّ ءَ ودار کن من رواں پِرگارے گِران ءُ کایاں ، پرچا کہ آئی ءِ تُرس ات اگاں من وتی جَنِکّ ءَ دکان ءِ تہا بہ براں بہ گِندئے آپہ دگہ چیزّےءَ نیمون بہ کنت ءُ آئیءِ تام ءَ بہ کشّیت۔گُڑا آئی ڈنّ ءَ اوشتارینتءُ وت شُت دُکّان ءِ تہا۔ آئیءَ سلامے داتءُ گوٛشت:’’واجہ تئی گوٛرا’’ پِرگار‘‘ ہست ؟‘‘
دکاندار ءَ آئی ءِ سلام ءِ پسّو دات ءُ چہ کباٹ ءَ یک پِرگارے کشّ ات ءُ آئی ءِ دیم ءَ اِیرکُت۔
’’ ایشی ءِ قیمت چینچُک اِنت ؟ ‘‘
’’ نَود تومُن ! ‘‘
اَجکّہ بوت ، آئی ءَ اِے نہ جیڑ یتگ اَت کہ’’ پِرگار‘‘ ءِ قیمت اِینچُک بہ بیت اگاں ناں گُڑا پپسی ئِے نہ وارتگ ات بلئے اُمیت وار اَت کہ بلکیں دو سئے تومُن کمتر کنت۔ ’’ نَود تومُن چیا منی ہمساہگاں چہ تئی دکان ءَ پنجاہ تومُن ءَ زرتگ‘‘
’’اِناں بانُک ، منی گوٛرا پنجاہ تومُنی پِرگار نیست ، یک رَنگے بوتگ۔آئی ءِ قیمت ہم ہپتاد تومُن بوتگ ، بلئے اِے اصلی چیزے ایشی ءِ قیمت نَود تومُن اِنت ‘‘ جنین ءَ گوں ناکامیں دلے پد ا پِرگار ٹیبل ءِ سر ءَ اِیر کُت۔
جنین ءَ زانت کہ اِے یک تومنے ہم کم نہ کنت ، نوں آئیءَ حیران کُتگ ات کہ چی بہ کنت ، اودا آئی ءَ پجّا آروک ءُ آشنائے نیست اَت کہ آئی ءَ چہ دو سئے تومُن بدل بہ کنت ءُ نئیکہ دکاندار پہ وام دَیگ ءَ ساڑی اَت ، آئی ءَ گیشیں تومُن ہم گون نیست اَت ، بَس کمّے تومُن ئِے پَشت داتگ اَت آ ہم پہ نگن زُورگ ءِ ہاترا۔
آئیءَ یک رَندے پد ا گوں اُمیت واریں دلے چہ دکاندار ءَ لوٹ اِت کہ پِرگار ءَ بہ دنت ءُ آ مَنتگیں زرّاں پد ا بیاریت ءُ آئیءَ بہ دنت ، گُڑا دکاندار ءَ گوں سِلّیں نگاہے آئی ءِ نیمگ ءَ چارگ ءَ لگّ ات ءُ چہ آئی ءَ ڈسّ نشان ئِے جُست کُت ءُ آئی ءِ لوگ واجہ ءِ بارو ا ہم جُست ئِے کُت ۔
جنین ءَ پسّو دات ءُ گوٛشت ،’’ منی لوگ بازار ءِ پُشت ءَ اِنت ، بس کمّے چہ بازار ءَ دور اِنت ءُ منی لوگ واجہ شُتگ مُسافرت ءَ انگہ واتر نہ بوتگ۔‘‘دکاندار ءَ گُشئے گوں اِے گپّ ءَ گَلے کُت ءُ لہتیں انچیں سِلّیں حبر ئِے گوں آئیءَ کُت کہ جنین ءِ دل ءَ آسے روک بوت آبَگر وشّی ، ءُ پہ ناراضی چہ دکان ءَ در اَتک۔
آ وتارا ملامت کَنگ ءَ ات کہ من پرچا پپسی گپت ءُ زَرّ حرچ کُت اَنت۔ وہدے جَنِلّوک ءَ دیست کہ منی مات گوں ہورکیں دستاں پیداک اِنت ، نُرنڈگ ءَ لگّ ات۔ جنین ءَ ہچ نہ گوٛشت ءُ وتی راہ ئِے گپت ءُ روان بوت۔ اَنگت باز دور نہ شُتگ ات کہ چہر ئِے کُت ءُ وتی جَنِلوک ءِ مود ئِے گپت اَنت گِرّینان ئِے کُت ءُ آئی ءَ راجَنِگءُ شاپگ ءَ لگّ ات۔ ہمے جَنَگ ءُ شاپگ ءِ تہا آئی ءِ دست ءِ کاگد دِرت ءُ ہاکشیر گوں حاکاں ہوار بوت اَنت۔
جَنِلّوک ءَ دست سر ءَ کُت اَنت ءُ گرٛیوگ ءَ لگّ ات ، زمین ءِ سر ءَ لاپ لیٹی جَنِگ ءَ ات۔ جنین ءَ حیران کتگ ات کہ چی بہ کنت۔داں دمانے ءَ ہمودا پہ حیرانی ءَ اوشتات ، پدا اَناگہ ہما دکان ءِ نیمگ ءَ روان بوت ،شُت دکّان ءِ تہا۔
آئی ءَ سما نہ کپت کہ من داں چہ کساس ءَ دکان ءِ تہا مہتل بوتگاں، اَنگت ہم آئی ءِ دپ کُچّلءُ زَہر اَت ، بلئے نوں آمارگ ءَ ات کہ آئیءِ تُنّگی کمے کم ترّ یتگ ات۔آئیءَ چہ ہمودا دُور ءَ ’’پِرگار‘‘ وتی جَنِلّوک ءِ نیمگ ءَ چَگل دات ءُ گوٛشت: ’’بہ زیر وتی پِرگار ءَ ، نوں چاراں باریں تو اَچ من دستکش بئے یا ناں ! ‘‘
آئیءَ وتی چادر کمّے چہ سر ءَ چِست کہ سارتیں گوٛاتے آئیءَ بہ لگّیت، ہمے وہد ءَ جَنِلّوک ءَ دیست کہ آئیءِ مات ءِ گوٛرجیگ دِرتگ۔ اگاں چہ نوں آ گَل اَت کہ منءَ پِرگارے رَسّیتگ ، بلئے پہ نگرانی چہ مات ءَ جُست ئِے : ’’ امّاں تئی پَشک کئے ءَ دِرتگ ؟ ‘‘
’’ کَس ءَ ‘‘
چُکّ ءِ دست ئِے گپت ءُ راہ کَپت۔ نوں گُشئے آ وتی پاداں نوکیں ہاٹیگے مارگ ءَ ات ، نوں آئی ءِ نپس پُرّ اَت ، انچیں وڑے راہ ءَ رؤگ ءَ ات گشئے زاناں نوکی چہ وتی مرد ءِ اَمبازاں دراَتکگ ءُ دیم پہ بازار ءَ گام جنان اِنت۔
زُوت ہما دکان ءِ دپ ءَ سر بوت کہ دمانے ءَ پیش چہ اودا آئیءَ ہاکشیر ءُ پپسی زُرتگ ات ، نوں آئی ءَ زَر ءِ پریشانی ہم نیست اَت ، بلئے نوں آ تُنّگ نہ ات ءُ آئی ءِ دل پپسی ہم نہ لوٹگ ءَ ات۔
’’پِرگار‘‘ پہ ریاضی کتاب ءِ واستہ کارمرز بیت : رجانکار