اسماعیلی(آغاخانی) کوجہانی گوادر (بلوچستان) ءِ آہگ ءُ نندگ ءِ کوہن تریں شاہدی 1830 ءِ زمانگ ءَ رسیت کہ وہدے آہانی امام سوج دنت کہ آؤکیں وہد ءَ گوادر سکّیں مزن ءُ پُرارزشتیں شہرے بیت ءُ کار ءُ روزگار ءُ آسراتی مُچ بیت۔ پمیشکہ، اودا پہ وتا دوارجاہ اڈّ کن اِت۔(1)ہمے وڑا 1830 ءِ زمانگ ءَ لہتیں کوجہ چہ حیدرآباد، سندھ ءُ کچھ، بمبئی( آ بری ہر دو ہندوستان ءِ بہر بوتگ اَنت) لڈّیت ءُ گوادر ءَ کئیت۔ بلئے، لہتیں انچیں گپ ہم اِش کنگ بیت کہ پانزدہمی قرن ءَ مسقط بندنی کاروباری حساب ءَ مزنیں بُندرے بیت ءُ چہ گوادر ءَ لہتیں کوجہ لڈّیت ءُ مسقط ءَ رؤت ءُ پدا ممباسہ ءُ زنجبار ءَ سر کپیت ئِے۔(2) بلئے، اگاں ماں 1830 ءِ زمانگ ءَ بہ زوریں، مارا زرداریں کوجہانی آہگ ءُ پژم، روگن، کرپاس، کوپڑائی ٹیل، چیرگیج، آرت، شکر، ماش ءُ ڈال ءُ اے دگہ وردنی سامانانی کاروبار چد ءُ رند گندگ ءَ کاینت۔ اے گپّ ءَ ہچ شک نیست کہ آہانی کاروبار ءُ زندگی ءِ جاورال انچو گیگ ءُ گْوم ءُ ساپ بوتگ اَنت کہ آہانی سرا لس مہلوک ءِ ستک ءُ بروسہ باز بوتگ۔ آہاں وہدے وتارا گوں لس مہلوک ءَ انچو ہمگْرنچ کت کہ لس مہلوک ءَ شمار بوت اَنت ءُ چوش کہ کاروبار اش ہم سک ودّیتگ اَت، آہاں پہ وتا جماعت خانہ یے (نظری بہر ءِ شیعہ ئیں مسلمانانی عبادت جاہ ءَ گوش انت) اڈ کت ءُ گوہر ء گوادر ءِ نام دات۔ چوش کہ اسماعیلی کوجہانی فرقہ تپاک ءُ مہکمیں فرقہ ئے، آہاں وتی وانگ ءُ زانگ ءِ حیال مدام گْور اِنت۔ آہاں وہدے چار اِت کہ عمانی سرکار ءِ ( آ بری گوادر مسقط اومان ءِ دست ءَ اَت)، وانگجاہ آ وڑ نہ اَنت، آہاں پہ وتا ماں 1929 ءَ وانگجاہ، کتاب جاہ ءُ میتگی بنجلے ماں جماعت خانہ ءِ کرّ ءُ کش ءَ اڈّ کت۔ آ زمانگ ءَ آہاں انگریزی، گجراتی، سندھی، جیوگرافی، ڈرائنگ، جسمانی ورزش ءُ زیمر وانینت۔ (3) چوش کہ اے آغاخانی کوجہ انگریزانی رعیت اِت انت ءُ اِدءِ جاہ منندیں اے دگہ بلوچ مہلوک عمان مسقط ءِ، آہانی نیام ءَ ہمے سال ءَ دلرنجی ہم ودّ اِت ءُ کساں کسانیں اڑ ءُ کُڑ ہم گیش بوت اَنت۔ کوجہانی سرا بہتام (حُدا بزانت چے دْروگ ءُ چے راست، پرچا کہ باز گوشیت کہ اے وانگجاہ ءَ جنکّ ءُ بچکیں زہگ ہوری ءَ وانینتگ اِش، پمیشکہ) جَنگ بوت کہ آہاں مسیتے کم شرف کتگ ءُ ایشی ءِ بدل ءَ اِدءِ مردماں آہانی جماعت خانہ ءِ دروازگ ءُ آہانی قبرانی شتّاناں تاوان بار کت۔ (4)
پاکستان ءِ جوڑ بوئگ ءُ رند ءَ گوادر ءِ اِدا ہوار بوئگ ءَ پد کوجہانی دلچسپی کم بوہان بوت ءُ ضیا الحق ءِ آئگ ءَ پد آہاں دیم اینگو نہ کت ءُ روچ پہ روچ کم ترّان بوت اَنت۔ جماعت خانہ ہم انچو نادلگوشی ءِ آماچ بوت ءُ کوجہانی بازار ءُ شاہی بازار ہم انچو گیمرت اَنت کہ نوں سئے ءُ چار لوگ پشت کپتگ۔
من اِش کتگ اَت کہ جماعت خانہ ءَ پدا بندگ ءُ ساڑی کنگ ءَ اَنت، من عارف عزمل ءَ را میار ترّینت ءُ پہ من اود ءِ رسگ ءَ کمک ئےِ کت ۔ گوں اود ءِ رسگ ءَ سرپد بوتاں کہ پرتگالیانی زمانگ ءِ قلاتے ہست اِنت ءُ آئی ءِ چارگ ءَ ہم شتاں۔
بلوچستان ءِ کوہنیں راجدپتری جاگہانی دوبر اڈ کنگ ءُ پہریزگ وَ وابے۔ تربت ءَ میری کلات ءِ وڑیں جاگہے کہ پرے حال ءَ اِنت، ذکریانی کلات ءُ اے دگہ کوہنیں جاہانی زوالی ءَ کہ گنداں، دل درد کنت۔ تمپ ءِ کلات ءِ اڈ کنگ ءِ بدل ءَ بیرک رنگ کتگ کہ بزاں ما کلات گِپت۔ بلوچستان ءِ سرکار ءَ چشیں سرے در نئیت کہ اشاں پد بہ جنت ءُ نا ہوں بلوچاں چشیں تپاکی ئے ہست کہ چو جماعت خانہ ءَ وتی راجی مڈّیاناں بہ پہریزیت۔
سرشون؛
1. گوادر ءَ انگریزانی ایجنٹ ءِ رپورٹ( فائل 16/22 || (A66)
2. اقبال، الف، دیوجی، شونکار www.khojawiki.org
3.ہمیش
4. ہمیش